Onze recensent Jeroen Bootsman heeft een lijst gemaakt van films over de Tweede Wereldoorlog. Het zijn allemaal producties die je gemakkelijk op YouTube kunt vinden.

Door Jeroen Bootsman - De Tweede Wereldoorlog vormt al meer dan tachtig jaar een inspiratiebron voor filmmakers. Naar aanleiding van de Nationale Dodenherdenking laat ik een handvol producties de revue passeren, die op mij een enorme indruk hebben gemaakt. Allemaal gratis te bekijken op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Anne Frank: The Whole Story (2001, 190 minuten)

Bijzonder de moeite waard, deze ambitieuze televisieproductie, die een completer beeld van Annes leven schetst. Deze film is dan ook gebaseerd op de biografie van Melissa Müller. Anne wordt intens vertolkt door de jonge Hannah Taylor-Gordon. De laatste beelden van Anne en zus Margot, uitgemergeld en doodziek in Bergen-Belsen, zullen weinigen onberoerd laten. Ben Kingsley, in de rol van vader Otto, stelt ook hier niet teleur. Bijrollen van Cees Geel en Peter Bolhuis. Een must-see!
Te zien op YouTube

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

The Attic: the Hiding of Anne Frank (1988, 100 minuten)

In 1987 publiceerde Miep Gies, een van de helpers van de onderduikers in Het Achterhuis, haar memories in 'Herinneringen aan Anne Frank’. Gies vertelde hierin haar kant van het verhaal, dat met name opviel omdat het zich niet beperkte tot de paar vierkante meter in Het Achterhuis, maar ook verhaalde over wat zich daarbuiten afspeelde. Fascinerend om het nu eens van uit een ander perspectief te zien. Pakweg een jaar later kwam deze prima televisiefilm uit. Een mooie rol voor Mary Steenburgen. Huub Stapel vertolkt haar echtgenoot Jan. Vakwerk.
Te zien op YouTube (met Nederlandse ondertiteling).

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Blut und Ehre – Jugend unter Hitler (1982, 232 minuten)

Een mooie miniserie over hoe een gewoon Duits gezin tegen wil en dank betrokken raakt bij de nazi’s, via hun zoon die geïndoctrineerd wordt door de Hitler Jugend. Een Duits-Amerikaanse productie, waarin elke scéne twee keer werd opgenomen: in het Duits en in het Engels. De serie is op dvd verschenen, waarop beide versies te vinden zijn. De Duitstalige versie staat integraal op YouTube. Een serie die zo boeiend is dat je ‘m het liefst in één keer wil bekijken!

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Het Dagboek van Anne Frank (1985, 140 minuten)

De jonge actrice Jip Wijngaarden oogstte medio jaren tachtig veel lof met haar doorleefde vertolking van Anne Frank. De toneelvoorstelling, een productie van Jeroen Krabbé, was destijds een groot succes. Reden voor de TROS om er een televisieproductie van te maken. Krabbé speelt zelf de rol van Otto Frank, maar weet daarin niet geheel te overtuigen. Daarentegen laat Nelly Frijda, in haar rol van Mevrouw Van Daan, zien meer in haar mars te hebben dan met soepjurk en sigaar in de mond door het beeld te zwalken. Deze televisiefilm is een regelrechte aanrader en (gelukkig!) integraal te bekijken op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

The Diary of Anne Frank (1959, 180 minuten)

Dat de eerste speelfilm over (het dagboek van) Anne Frank direct een productie van het machtige Hollywood betrof, bewijst wel dat de commerciële potentie van Anne al vroeg onderkend werd. Hoewel deels in Amsterdam gefilmd, is dit toch vooral een Amerikaanse productie die weinig typisch Nederlandse sfeertekening kent. Dat neemt niet weg dat een eersteklas ensemble acteurs ontroerend spel laten zien, dat invoelbaar maakt hoe het is om met zoveel mensen op zo’n kleine oppervlakte te moeten leven. In continue doodsangst om verraden en opgepakt te worden. Het einde is van typisch Amerikaanse sentimentele snit. Mogelijk werd de brute inval in Het Achterhuis te wreed geacht voor het Amerikaanse publiek. Ter verdediging valt aan te voeren dat de slotscéne hoop in zich herbergt. Actrice Shelley Winters won een Oscar voor Beste Vrouwelijke Bijrol voor haar vertolking van de nerveuze Mevrouw Van Daan. Zij schonk het beeldje aan het Anne Frank Huis, waar het nu nog steeds te zien is.
Verschenen op dvd en te zien op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

The Diary of Anne Frank (1980, 115 minuten)

En daar is ie dan nog een keer. Deze Amerikaanse televisiefilm toont Melissa Gilbert, in de titelrol van de charmante dan weer irritante kletskous, die haar huisgenoten regelmatig tot wanhoop drijft. Net zo weinig Nederlands als de film uit 1959, maar goed genoeg, vooral dankzij capabele acteurs als Maximilian Schell, Joan Plowright en James Coco.
Te zien op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Escape from Sobibor (1987, 143 minuten)

Een onvoorstelbaar verhaal, maar toch echt gebeurd. Op 14 oktober 1943 slaagden gevangenen van concentratiekamp Sobibór in Polen er in om diverse bewakers om het leven te brengen en een grootschalige ontsnapping te forceren. Dat velen tijdens hun vlucht naar het bos alsnog omkomen door beschietingen door overgebleven bewakers en landmijnen, doet niets af aan het gevoel van triomfantelijkheid dat je als kijker bespringt zodra het prikkeldraad is doorgeknipt en een grote menigte weet weg te komen. Een scéne die maximaal effect bereikt dankzij de bombastische muziek. Voor het zover is, heeft de kijker echter heel wat afschuwelijke scénes aan zich voorbij zien trekken, die je doen afvragen hoe het toch mogelijk is dat filmmakers er in slagen de gruwelijkheden van destijds zo overtuigend te reconstrueren. Wel vreemd is dat de gevangenen er tijdens de complete speelduur zo ontzettend gezond en verzorgd uitzien, hetgeen dan toch weer de scherpste randjes van deze mooie film af haalt. Rutger Hauer speelt de leider van een groep joodse krijgsgevangenen uit Rusland. Actrice Ellis van Maarseveen speelt Selma Wijnberg, die samen met haar latere echtgenoot Chajm Engel het verhaal tot op hoge leeftijd kon navertellen. Zoals ze onder meer deed in een documentaire, die Ad van Liempt over haar maakte.
Verkrijgbaar op dvd en te zien op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

The Hiding Place (1975, 150 minuten)

Het leven van de Nederlandse evangeliste Corrie ten Boom, die met haar familie diverse onderduikers verborg in hun huis in Haarlem. Op een gegeven moment werd de familie verraden en gearresteerd, terwijl de onderduikers zich tijdig in een geheime kamer wisten te verschansen. Vader Ten Boom overleed in de gevangenis en Corrie en haar zus Betsie kwamen in concentratiekamp Ravensbrück terecht. Betsie zou daar overlijden. Een paar dagen later werd Corrie vrijgelaten, naar later bleek als gevolg van een administratieve fout. Na de oorlog ontpopte zij zich als evangeliste, die vergevingsgezindheid predikte. Zo zou zij de verrader van haar familie een brief hebben geschreven waarin zij hem liet weten zijn daad te vergeven ‘omdat Jezus in mijn hart woont’. Een indrukwekkend levensverhaal vanuit een christelijke invalshoek. Hoewel het een Amerikaanse productie betreft, is de sfeer van Nederland in die jaren mooi getroffen. Aan het eind komt de echte Corrie ten Boom ook nog even aan het woord.
Verkrijgbaar op dvd en te zien op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Holocaust (1978, 480 minuten)

Een overrompelende miniserie uit 1978, die voor de Duitse jeugd van destijds zo ongeveer de eerste kennismaking met de Tweede Wereldoorlog inhield. En die velen compleet shockeerde. Ook in Nederland sloeg de serie in als een bom. Het lot van de joodse familie Weiss, die in nazi Duitsland langzaam maar zeker uiteen valt en vernietigd wordt, staat symbool voor de systematische uitroeiing van de joden, die Hitler en de zijnen voor ogen stond. Daar tegenover staat het verhaal van Erik Dorf, die uitgroeit tot een vooraanstaand SS’er. Maar ook hij kan zijn lot uiteindelijk niet ontlopen. De lengte van acht uur maakt de dramatische impact van het verhaal des te groter. Want er valt weinig te lachen in de aaneenschakeling van doffe ellende, die de kijker in acht uur aan zich voorbij ziet trekken. Enkele meedogenloze scénes – zoals die van Kristallnacht en de marteling van een paar kunstenaars in een concentratiekamp, die de bewakers onwelgevallige tekeningen van het kampleven hebben gemaakt – zijn nauwelijks te verteren. Al met al: een aangrijpende productie met een enorme impact, die gigantische kijkcijfers en vele prijzen opleverde, hoewel er ook kritiek was. Holocaust-overlevende Elie Wiesel noemde de serie ‘onwaar’, ‘aanstootgevend’ en ‘goedkoop’. Hoe dan ook: topacteurs James Woods en Meryl Streep spelen één van de meest tragische liefdesparen uit de film- en televisiegeschiedenis.
Te koop op dvd en te zien op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Der Letzte Zug (2006, 123 minuten)

April 1943. 688 joodse inwoners van Berlijn worden gedeporteerd naar Auschwitz. Een ‘verjaardagscadeau’ voor Adolf Hitler, want Berlijn zou dan compleet van joden gezuiverd zijn. Deze film is een uitdaging voor de fijngevoeligen onder ons, want wat er zich in de veewagens afspeelt, is pure hel. Mensen proberen wanhopig te overleven en blijken in extreme omstandigheden nog in staat tot moed en medemenselijkheid. Een claustrofobisch kammerspiel met uitstekende acteurs. De scéne waarin de dorstige verdoemden na dagen zonder water verdwaasd trachten een druppeltje binnen te krijgen als de tuinslang op de wagon wordt gericht, is de beklemming voorbij.
Te koop op dvd en te zien op YouTube.

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Playing for Time (1980, 150 minuten)

Dit is het resultaat als je een stel eersteklas actrices bij elkaar zet. Deze televisiefilm vertelt het verhaal van het vrouwenorkest van Auschwitz en is gebaseerd op de autobiografie van Fania Fénelon, die als pianiste en zangeres deel uitmaakte van dit relatief bevoorrechte ensemble. Topactrices Vanessa Redgrave als Fania en Jane Alexander als dirigente Alma Rosé leveren elkaar perfect tegenspel. Zij worden omringd door geweldige bijrolspelers, waarbij vooral Shirley Knight als de sadistische kampbewaakster Maria Mandl een verbijsterende indruk maakt. De echte Mandl zou overigens kort voor haar ophanging in 1948 om vergiffenis hebben gevraagd. Fénelon zou niet blij zijn geweest met de casting van Vanessa Redgrave, die zich in die tijd manifesteerde als pleitbezorgster van de Palestijnse zaak. Toch beschouwde zij het eindresultaat als ‘een prima film’. Dat is een understatement voor deze productie, die tegen het eind – als de bevrijding door het Rode Leger aanstaande is - een bijna hallucinerend effect bij de toeschouwer teweeg brengt. Niet te missen!
Te koop op dvd en te zien op YouTube (met Engelstalige ondertiteling).

De tekst gaat onder de afbeelding verder.

Voyage of the Damned (1976, 155 minuten)

Enigszins oneerbiedig gezegd zou je kunnen stellen dat deze film het format heeft van een rampenfilm a la Airport: een groot aantal acteurs (veelal grote sterren), die in een wirwar van verhaallijnen via hun personages (met als grootste gemene deler hun betrokkenheid bij een ingrijpende gebeurtenis) allemaal hun nummertje opvoeren. Inderdaad een cast, die voor een substantieel deel uit de A-categorie bestaat, maar daar zou je deze film te kort mee doen. Dit is wel even andere koek dan The Love Boat. Een dramatisch verhaal over 937 joodse vluchtelingen aan boord van de oceaanstomer St. Louis. De opvarenden hebben het antisemitische nazi-Duitsland mogen ontvluchten en hopen op Cuba asiel te krijgen. Een gemene propagandastunt van de nazi’s, die hen lieten gaan in de wetenschap dat ze waarschijnlijk nergens toegelaten zouden worden. Na Cuba vangen ze ook bij de Verenigde Staten en Canada bot, waarna het schip noodgedwongen terug naar Europa vaart. Uiteindelijk kunnen ze terecht in België, Nederland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Als niet veel later de oorlog uitbreekt, vallen velen van hen alsnog in handen van de nazi’s. Behalve de passagiers komen ook de bemanningsleden aan bod. Acteurs als Faye Dunaway, Wendy Hiller, Malcolm McDowell, Jonathan Pryce, Lee Grant en Max van Sydow geven gestalte aan hun diep tragische verhalen. Op de manier die je op basis van hun reputatie mag verwachten: eersteklas!
Te koop op dvd en te zien op YouTube.